Gespecialiseerd onderwijs, Primair onderwijs, Voortgezet onderwijs
Kunst als sleutel tot gelijke kansen
Masterclass Mark Mieras
Op dinsdag 4 februari gaf wetenschapsjournalist Mark Mieras de aftrap voor een reeks van drie online masterclasses voor leerkrachten PO, docenten Vo en directies, onder de naam ‘Kracht van kunst’. Hij legt uit waarom kunsteducatie een cruciale rol speelt in de ontwikkeling van leerlingen en hoe het kan bijdragen aan meer kansengelijkheid.
In een onderwijssysteem dat sterk gericht is op cognitieve prestaties en meetbare resultaten, ondersteunt kunst groei en zelfontplooiing. Het stimuleert plezier, nieuwsgierigheid, hoop en de durf om te falen – vaardigheden die een leven lang meegaan.
Kunsteducatie en kansengelijkheid
Uit onderzoek blijkt dat kunsteducatie een bijzonder positief effect heeft op alle kinderen en tieners, en nog extra op die uit gezinnen met een lage sociaal-economische status. Amerikaanse cijfers spreken voor zich: slechts 21% van deze kinderen en jongeren vervolgt zijn of haar opleiding. Dit lage percentage wordt grotendeels beïnvloed door het voorbeeld, en het zelfbeeld en de zelfsturing die ze van huis uit meekrijgen. Wanneer leerlingen echter cultuureducatie krijgen, stijgt dit percentage naar maar liefst 49%. Dit toont aan dat kunstonderwijs niet alleen een verrijking is, maar daadwerkelijk de levensloop van de jeugd kan veranderen.
Een goed voorbeeld hiervan is de invloed van muzikale training. Muzikaliteit helpt jonge kinderen om nuances in taal beter te herkennen. Dit bevordert taalgevoel, leren lezen en klankherkenning, wat vervolgens bijdraagt aan hun schoolsucces. Kunst helpt kinderen dus om hun zintuigen te ontwikkelen, wat hen een bredere basis geeft voor verdere groei. Muziek helpt ook sociaal zijn en stimuleert de zelfsturing.
Zeer interessant en goed wetenschappelijk onderbouwd.Deelnemer van de masterclass
Interne en externe beheersoriëntatie
Mark Mieras gaat ook in op het concept van beheersoriëntatie: de manier waarop mensen controle en verantwoordelijkheid toeschrijven aan zichzelf of aan externe factoren. Bij een interne beheersoriëntatie geloven mensen dat hun succes of falen afhankelijk is van hun eigen inzet, keuzes en vaardigheden. Daarentegen schrijven mensen met een externe beheersoriëntatie hun resultaten toe aan geluk, toeval of externe omstandigheden.
Leerlingen uit lagere sociaal-economische milieus hebben vaak een externe oriëntatie en voelen zich minder in staat om hun lot in eigen handen te nemen. Dit kan leiden tot stress, angstgevoelens en zelfs een verhoogde kans op burn-out. Kunsteducatie kan hierin een sleutelrol spelen: het stimuleert een interne beheersoriëntatie, waardoor kinderen en jongeren zelfvertrouwen opbouwen en zich trotser en minder eenzaam voelen.
Nieuwsgierigheid als motor voor ontwikkeling
Jonge kinderen zijn van nature enorm nieuwsgierig. Voordat ze naar school gaan, stellen ze gemiddeld 62 vragen per uur. Zodra ze in het onderwijssysteem terechtkomen, zakt dit aantal drastisch naar slechts 0,5 vragen per uur. De oorzaak is waarschijnlijk dat het onderwijs zich vooral richt op juiste antwoorden en niet op de nieuwsgierige vragen. Methodes en protocollen versterken deze tendens. Leerkrachten kunnen daardoor aangeleerde hulpeloosheid ontwikkelen, wat hen minder flexibel maakt en minder nieuwsgierig naar de nieuwsgierigheid van de leerling.
Nieuwsgierigheid is een essentiële vaardigheid, dat geldt voor alle leerlingen en nog het meest voor hen uit kwetsbare groepen die veel uit zichzelf moeten halen om vooruit te komen. Kunst is hierin een krachtig hulpmiddel, want het is niet ingekaderd. Het stimuleert juist creativiteit en vragen stellen.
De kracht van hoop
Veel komt samen in de ontwikkeling van hoop. Maar hoe stimuleer je hoop bij leerlingen? Volgens Mieras gebeurt dit door steun, aanmoediging en het versterken van zelfwaarde. Leerlingen hebben een positieve identiteit nodig en moeten trots kunnen zijn op wat ze wél kunnen, in plaats van afgerekend te worden op wat ze (nog) niet beheersen. Daarom besteden tiener-hersenen onevenredig veel tijd aan nadenken over zichzelf. Kunsteducatie helpt door de vinger op uiteenlopende talenten te leggen en draagt zo bij aan de positieve identiteit en weerbaarheid van leerlingen.
Verborgen talenten en sociale intelligentie
Veel kinderen uit lagere sociale groepen beschikken over verborgen talenten die in het onderwijs vaak onderbelicht blijven. Ze zijn gemiddeld opvallend goed in het herkennen van patronen en hebben een hoge mate van empathie. Dit komt doordat ze zich in hun dagelijkse leven vaak genoodzaakt voelen om anderen goed te ‘lezen’ en in te schatten wie ze kunnen vertrouwen. Kunst doet een beroep op deze talenten en helpt ze deze verder te ontwikkelen en in te zetten voor hun persoonlijke groei. Ontdekken waarin je goed bent helpt om weerbaar en hoopvol te zijn. Sociale media werken vaak averechts. Lichamelijke ontmoeting is belangrijk voor identiteitsvorming. De school biedt daar het ideale platform voor.
Mooi verhaal dat bevestigt wat we eigenlijk al weten, maar waar te weinig tijd en ruimte aan gegeven wordt.Deelnemer van de masterclass
Conclusie
Kunst is veel meer dan een leuk tijdverdrijf; het is een krachtig middel om kansen te creëren en ongelijkheid tegen te gaan. Door kunsteducatie krijgen leerlingen de kans om nieuwsgierigheid, zelfvertrouwen en creativiteit te ontwikkelen. Het stimuleert hoop en biedt ruimte voor verborgen talenten.
- Kijk voor meer informatie over PO op: Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK)
- Neem voor meer informatie over CMK VO contact op via:
vo@kunstcentraal.nl