Van lezen naar spelen

ESSAY

Jorn Laponder en Jolijn Zwart zijn theatermaker. Bij Theaterschool Masquerade maken zij theater met kinderen. Daarnaast spelen ze zelf. Maar één keer per jaar, voor de Kinderboekenweek, bedenken zij een theatrale act die niet zij, maar leerkrachten uit kunnen voeren. Spannend én leuk om te doen!

Tekst: Mirjam de Heer
Beeld: Mireille Schaap

“Toen ik 12 was wist ik al dat ik iets wilde gaan doen met theater”, vertelt Jorn. “Ik speelde bij de jeugdtheaterschool. Eerst dacht ik dat ik acteur wilde worden, maar toen ik eenmaal op de theaterschool zat ging ik veel breder kijken en ben docerend theatermaker geworden. Spelen én lesgeven is een fantastische combinatie. Jolijn startte heel anders. Zij vond spelen heel leuk, maar wist eigenlijk helemaal niet zo goed wat ze wilde. “Ik speelde heel veel toneel en in mijn laatste jaar zei mijn theaterdocent tegen mij: ‘Ik vind het eigenlijk wel tijd worden dat jij naar de theaterschool gaat.’ Ik ben toen op een aantal scholen gaan kijken en heb auditie gedaan. Toen ik aangenomen werd verraste me dat een beetje: ‘Oké’, dacht ik: ‘Nu ga ik dat dus echt worden.’”

“In 2017 vroeg Kunst Centraal Masquerade om een openingsact te maken voor het Kinderboekenfeest van Kunst Centraal. De opdracht is helder. Het mag maximaal 10 minuten duren. Wij moeten het met zijn tweetjes kunnen. Maar het moet ook met een schoolteam kunnen. En we moeten alles uitschrijven. Wij mochten dat samen gaan doen. Spannend!

Niet té voor de hand liggend

In 2017 was het thema Griezelen. Dat is meteen heel moeilijk. Voor je het weet heb je iets gemaakt dat niet spannend genoeg is voor groep 8 of juist zo spannend dat groep 1 niet meer naar bed durft. Wat was een leuke ingang die werkt voor zowel jongens als meisjes? We zochten naar iets dat niet té voor de hand liggend is.

Het is belangrijk dat je op zoek gaat naar wat er achter een onderwerp ligt. Als het thema in november bekend wordt dan beginnen wij er in onze gedachten al over te spinnen. We zoeken het op in boeken, kijken films en herkennen het in het nieuws. Wij willen niet een act verzinnen die letterlijk over het thema gaat. Bij griezelen bijvoorbeeld hebben we gekozen voor de insteek: je angsten de baas worden. Iedereen heeft wel iets waar hij bang voor is. Je spreekbeurt, een dier onder je bed of een enge buurman. Wij lieten in de act zien dat je als je je verbeelding gebruikt een moedige held kunt worden die deze angsten overwint. We maakten een act met een enorm bange jongen en een heel stoer meisje.

Een act zonder taal? Het kan allemaal!

We stellen onszelf ook ieder jaar de uitdaging om een andere vorm te kiezen. De afgelopen keer toen het thema reizen was kozen we voor een act zonder taal. Het jaar ervoor hadden we van scholen gehoord dat leerkrachten de act te talig vonden. Ze moesten teveel tekst uit hun hoofd leren en daar hebben ze helemaal geen tijd voor. Dus hebben we het omgedraaid en bedachten: dit jaar maken we een act waar helemaal geen taal bij nodig is. Dat vonden we heel spannend, want fysiek theater is eigenlijk veel moeilijker. Maar we kregen filmpjes van leerkrachten terug en reacties en dan blijkt dat leerkrachten dat prima kunnen.

Wij zien twee soorten leerkrachten. Er zijn de leerkrachten met de honderd ideeën. Bij hen moedigen we creativiteit aan. Zij worden door ons enthousiast en kunnen dan zelf aan de slag. Voor hen geldt: zien spelen, doet spelen! Daarnaast zijn er leerkrachten die blij zijn dat ze niet alles zelf hoeven te bedenken. Die vinden het heerlijk om een helemaal tot op de handgebaren uitgeschreven script te krijgen met een lijst van alle spullen die je nodig hebt. Voor die mensen houden we er heel goed rekening mee dat we spullen gebruiken die ook echt op scholen voorhanden zijn. Toen het thema vriendschap was deden we een act met allemaal grote kartonnen props. Een enorme kartonnen telefoon, een kartonnen pen, een kartonnen lippenstift. Je moet als leerkracht het gevoel krijgen: dit is mogelijk!

In onze workshops zeggen wij altijd tegen leerkrachten: het maakt niet uit wát je doet. Kinderen vinden het al fantastisch dat je daar staat. Dus onze boodschap aan leerkrachten is: heb plezier in het spelen. Dat jij daar staat geeft leerlingen al heel veel energie en vertrouwen. Niemand onthoudt of jij je tekst wel wist of niet, iedereen onthoudt de lol.

En toen… tussen act en film

We zijn nu aan het brainstormen over het Kinderboekenfeest 2020. In verband met Corona is besloten om geen bijeenkomst te doen, maar een filmpje te maken. Dat levert weer een hele nieuwe uitdaging op. We gaan er een vette film van  maken op locatie. Scholen kunnen het gebruiken als openingsfilm voor hun Kinderboekenweek, maar leerkrachten kunnen er ook voor kiezen om zelf de act op school te doen.

Het thema is ‘En toen…’. We vinden het wel lastig, het is zo breed. Maar toen dachten we ineens: de vrouw, daar lees en leer je nooit iets over. Wij willen wel een film maken over de rol van de vrouw in de geschiedenis! We weten in elk geval zeker: wij gaan geen mash up maken van de hele geschiedenis. Dat is veel te voor de hand liggend! We zoeken nog naar wat daar onder verborgen ligt.

Benieuwd naar de film die Jorn en Jolijn maakten? Bekijk hem hier: