Tijd en ruimte om te ontdekken

WERKPLAATS

Tekst en foto’s: Tamara Roos (Artiance) en Ans Koopman (iPabo)

“Kinderen vragen vaak: ‘Wat gaan we maken?’ Ik antwoord dan: ik weet het niet precies. En zo is het – je weet van te voren niet wat er uit zal komen.” Techniek- en mediakunstenaar Marcel Fraij leert kinderen niet wat kunst is, maar hoe je als een kunstenaar denkt en werkt.

Bij een kunstenaar ligt van te voren het eindresultaat zelden vast. Als iets mislukt, wordt het pas echt interessant. Als je doorgaat als iets is mislukt, ontdek je dingen die je van te voren niet hebt kunnen bedenken. Probeer maar eens van een vouwblaadje een gesloten driehoek te maken. Het is goed mogelijk dat dat niet lukt, maar dat je dáárdoor wel allerlei andere interessante vormen ontdekt. Dat is ook wat ik kinderen wil leren in mijn lessen. Ik wil ze de ruimte geven om te ontdekken wat er allemaal kan met een materiaal of een techniek.

In het project ‘Mislukte foto’s’ laat ik de leerlingen ontdekken dat mislukt niet automatisch lelijk hoeft te zijn, of slecht. ‘Aan de hand van een ‘mislukte’ foto praten we over wat mislukt is en of mislukt toch ook wel gelukt kan zijn. De kinderen gaan experimenteren met een camera en de verschillende technieken en kiezen tot slot zélf wat ze de meest bijzondere foto vinden. Dat leidt vaak tot verrassende keuzes! Ze hebben geleerd dat ze ook op een andere manier kunnen kijken naar de wereld en dat anders ook mooi kan zijn.

Alle ruimte

Ik ben eigenlijk toevallig in het onderwijs gerold, maar heb ontdekt dat werken met kinderen een heel logische aanvulling is van mijn kunstenaarschap. Ik kan me heel erg vinden in de Reggio Emilia methode, waarbij de ontdekkingstocht centraal staat. Maar waar ik tegenaan loop in mijn werk op scholen, is dat anderhalf uur veel te weinig is om werkelijk een creatief proces op gang te kunnen brengen. Dat heeft ruimte nodig en tijd. Daarom ben ik gestopt met mijn korte lessen en heb ik samen met twee bevriende kunstenaars, Caroline de Roy en Joanne Zegers, het project WOW?! ontwikkeld: een naschools kunst- en techniekproject, waar de kinderen op de woensdagmiddag zelf voor kiezen.

Tijdens schooltijd krijgen ze een introductie. Na schooltijd zijn ze welkom in de ateliers, zo lang als ze willen. We hebben in lege lokalen een bijzondere opstelling gemaakt van licht en constructie, en nodigen de leerlingen uit om een onmogelijk schaduwgebouw te maken met houten blokken, zwevende magneetplaten en lichtbronnen. Kinderen gaan nadenken over wat een gebouw kan zijn en ontdekken zelf wat je met schaduwen wel kunt bouwen, maar wat met gewone blokken niet lukt. Daarbij programmeren ze ook de lichtbronnen in de ruimte met behulp van een iPad. Dat proces van ontdekken en steeds weer uitproberen is bijzonder waardevol!

‘Ik kan het niet’

Leerkrachten beginnen vaak niet aan techniekonderwijs omdat ze vinden dat ze er te weinig over weten. Maar kennis is niet het belangrijkste. Ik geef kinderen een vertrekpunt en middelen om aan de slag te gaan, en begeleid ze zonder oordeel. Je moet vooral heel goed kijken hoe hun onderzoek zich afspeelt, zodat je ze kunt bieden wat ze bij hun proces nodig hebben. Ik ben ervan overtuigd dat kinderen door een onderzoekende houding tijdens de cultuurlessen, ook op andere gebieden hun talenten kunnen waarmaken.”

Techniek en mediakunstenaar Marcel Fray woont in Zaandam. Hij werkt als vakdocent en ontwikkelt projecten voor scholen. Je vindt zijn portfolio op www.hemelsteen.nl.

Bron: Prikkels Techniek – 2015