De Goldbergmachine

KUNSTWERK

Tekst: Marjolein Hovius
Illustratie: Noël Boittin

Rube Goldberg was een cartoonist die heel ingewikkelde machines tekende die iets heel simpels uitvoerden. Zijn machines maakten gebruik van een ketting van acties en reacties. Domino Day is bijvoorbeeld een kettingreactie van domino-steentjes.

Onderbouw: Een levende reactieketting

Knip!

Download en print de kaartjes en knip ze uit. Op elk kaartje staat een actie in het rood en een reactie in het groen. Het kaartje vertelt je dus op welke actie je wacht en welke reactie je geeft. Er is één startkaartje waar geen rood icoontje op staat.

Oefen!

Schud de kaartjes en deel ze uit in de klas. Leg je leerlingen vervolgens uit dat ze wachten tot ze een ander kind zien doen wat er op het rode icoontje staat en dat zij vervolgens moeten doen wat er op het groene icoontje staat. De kinderen kunnen bij hun tafeltje blijven staan, het kan ook in een kring.

Actie!

Het kind met alleen het groene icoontje is het begin van de reactieketting. Alle anderen staan stil en doen alleen iets als ze zien gebeuren wat er op hun rode icoontje staat. Dat wordt dus goed opletten!

Herhaal!

Gelukt? Schud de kaarten en begin opnieuw! Of doe de ketting nog een keer en probeer hem sneller te doen. Ook leuk om te gebruiken voor een weekopening. En je kunt natuurlijk zelf allemaal nieuwe kaartjes erbij verzinnen. Veel plezier!

Bovenbouw: Plak je reactie

Onderzoek!

Met een actie zet je een reactie in beweging. Op welke manieren kun je zo’n beweging doorgeven? Voorbeelden zijn: dominosteentjes, knikkerbanen, een bal, een autootje of een (elektrisch) treintje. Welke manieren kunnen jullie allemaal verzinnen?

Hadden jullie ook gedacht aan een ballon die leegloopt, een elastiek dat terugveert, een wipwap of iets dat van boven naar beneden valt of langs een schans glijdt? Of aan een paal met een touw en iets zwaars aan het uiteinde. wikkel het touw om de paal en als je het loslaan draait het gewicht in steeds grotere cirkels. En wat dacht je dat er gebeurt als je je telefoon op trilstand zet?

Bouw!

Verdeel de klas in groepjes van drie. Elk groepje kiest een manier uit om de beweging door te geven. Daarna bouwt het groepje een proefinstallatie en oefent ermee. Wat werkt wel en wat niet? Wat is de beste manier om ervoor te zorgen dat de reactie die je wilt ook echt gebeurt?

Combineer!

Elk groepje laat zijn actie en reactie zien aan de klas. Nu wordt het tijd om er een reactieketting van te maken. Samen spreken jullie een logische volgorde af om alle onderdelen achter elkaar te rijgen. Bedenk een goede actie om mee te starten én een goede reactie om mee te eindigen. Bijvoorbeeld een grote toren die omgegooid wordt of een muziekinstrument waar geluid uit komt.

Plak!

Plak een lijn van schilderstape op de vloer van de klas of het speellokaal. Verdeel het in stukken en nummer ze. Elk groepje krijgt een nummer en bouwt achtereenvolgens zijn onderdeel in het juiste stuk. Alle onderdelen samen vormen een nieuwe Goldbergmachine. Kijken of het werkt…

Bron: Prikkels (Re)actie – 2023