Een wereld vol kunstenaars

ESSAY

“In ieder mens schuilt een kunstenaar. Dat zijn wij vergeten. We hebben het maken van kunst toebedeeld aan een select groepje specialisten. Maar kunst maken is geen specialisme. Het is een lens waardoor we naar de wereld kunnen kijken, een mindset. En die mindset bezit iedereen.”

Tekst: Mirjam de Heer
Illustratie: Valesca van Waveren

Merlijn Twaalfhoven is een kind van muzikanten. Zijn moeder was dwarsfluitiste, zijn vader blokfluitbouwer. Hijzelf speelde viool en studeerde aan het conservatorium. Toch werkt hij nu niet als muzikant, maar als componist en cultureel ondernemer. Na zijn studie ontdekte hij dat hij geen orkeststoel ambieerde, maar iets heel anders. Hij wilde met zijn kunst het verschil maken, daar waar dat nodig is.

Dus reisde hij de wereld rond. Hij bezocht oorlogsgebieden en vluchtelingenkampen. Hij maakte muziek voor, maar vooral mét mensen. In 2017 richtte hij The Turn Club op, een samenwerkingsverband van creatieve denkers en makers. Samen zoeken zij naar manieren om de brug te kunnen slaan tussen kunstenaars en de samenleving.

Op reis

“Ik ben opgegroeid op de vrije school, zonder rapporten en cijfers. Niet prestaties, maar nieuwsgierigheid en verhalen stonden centraal. Toen ik op een reguliere middelbare school kwam, was ik verbaasd dat iedereen leren scheen te beschouwen als een soort wedstrijd. Pas op de vooropleiding van het conservatorium voelde ik me weer door docenten meegenomen in hun nieuwsgierigheid. Ze waren met mij op reis. We stelden onszelf een vraag en gingen op zoek.

Ik denk dat dat een belangrijke opdracht is aan het onderwijs: begin bij een vraag. Dan is er meteen een vanzelfsprekende, logische relatie tussen je les en het leven. Nu krijgen leerlingen vaak een hele bak theorie, waar ze niet op zitten te wachten. En als dan de vragen komen, dan houdt het op. Dan zegt het onderwijs: zie maar hoe je het later in je leven een keer gaat toepassen. Ik zou dat omdraaien. Kijk welke vragen er leven bij kinderen en ga met hen die vragen bekijken door de lenzen van de diverse vakken.

De mindset van de kunstenaar

Ik zie kunst als een lens, zoals rekenen, taal, wereldoriëntatie en natuur ook een lens zijn; een mindset. Wie kijkt door de ogen van een kunstenaar kijkt anders dan door de ogen van een natuurkundige. Een kunstenaar kijkt met een open blik. Er is geen oordeel, geen waarheid, er zijn geen beperkingen. Alle ervaringen, gevoelens en gedachten doen ertoe. Een kunstenaar geeft daar vorm aan. Ik doe dat met klank, maar anderen met bijvoorbeeld beweging, kleur of tekst. Kunstenaars gebruiken hun verbeeldingskracht. Ze leggen verbindingen en nieuwe relaties. Ze zijn creatief. Ze maken.

Het gebruiken van de mindset van de kunstenaar wordt in onze samenleving vaak ontmoedigd. Dat vind ik heel problematisch. Wij leven in een samenleving waar veel verbintenissen verbroken zijn. We hebben ons denken en voelen uit elkaar gehaald. Familiebanden zijn losser. Er is geen commitment meer aan de kerk of aan de gemeenschap. Vakgenoten zijn niet meer verbonden in gildes. We hebben van onze samenleving een grote berg losse legosteentjes gemaakt. Ook het onderwijs hebben we uit elkaar gerafeld in losse blokjes.

Geestelijke gezondheid

In deze grote berg met losse steentjes zijn mensen zich vreselijk verloren gaan voelen. Ze missen de verbinding. De oplossing zit in die mensen zelf. Ze bezitten het vermogen om te maken, om te bouwen, om de losse steentjes te verbinden. Maar doordat we hen verteld hebben dat kunst hoort bij een select groepje van specialisten die tegen betaling op een podium in een theater of concertzaal hun ding doen, zijn ze vergeten dat ze dit vermogen bezitten. En dat is zonde! Erger nog: het is ongezond!

Voor de geestelijke gezondheid van mensen en dus voor de hele wijde wereld is het beter als we ophouden om kunst in te blikken. The Turn Club wil kunst los maken van de conventies. Kunst kan overal gemaakt worden en door iedereen. Als ik muziek maak dan wil ik dat de mensen in de zaal mee doen. Als je chef-kok bent kun je ook met eenvoudige ingrediënten als brood en melk de meest fantastische maaltijden maken. Juist het contrast van eenvoud en vakmanschap maken iets lekker. Ik nodig mensen uit om actief deel te nemen aan het spel.

Stem

En dat is het leuke. Als je deelneemt is kunst ineens niet meer intimiderend. Het is dichtbij. Het is samen. Het is open. Het is ook van jou. Vaak als mensen een mooie ervaring delen dan is dat óf een natuurervaring, óf een kunstervaring. Dat mensen dat als positief benoemen heeft te maken met de aandacht en openheid die ze op dat moment voelden, de verbondenheid. Ze keken met een kunstenaarsmindset en voelden zich rijker.

Dus: leerkrachten, zie de kunstenaar in je leerling. Stel hen vragen en laat hen er met een kunstenaarsmindset naar kijken. Help hen open te staan, geef hen de middelen om te verbeelden en neem hun werk serieus. Geef hen hun stem in deze wijde wereld.”

Merlijn van Twaalfhoven beschreef zijn ideeën over de kunstenaarsmindset in een bevlogen boek ‘Het is aan ons, Waarom we de kunstenaar in onszelf nodig hebben om de wereld te redden.