Grote feesten en kleine geluksmomenten

IN GESPREK

Tekst: Trea Scholten
Fotografie: Marieke Duijsters

Projecten van Cultuureducatie met Kwaliteit worden vaak feestelijk afgesloten. Toch zijn de kleine geluksmomenten tijdens de lessen minstens zo waardevol. Voor cultuuraanbieders én kinderen.

Sonja Brouwer is cultuurcoördinator bij School en Cultuur Veenendaal. Zij werkt intensief samen met culturele instellingen, kunstenaars, theatermakers en andere creatieve geesten, zowel uit Veenendaal als daarbuiten.

Gaby Jansen is acteur, entertainer, dramadocent, theatermaker en regisseur. Met koffers vol instrumenten, doeken en andere attributen biedt hij rijke en gevarieerde dramalessen aan kinderen en jongeren.

Sonja: “Vorig jaar vierde Veenendaal de vijfhonderdste geboortedag van Gilbert van Schoonbeke, de man die heeft meegewerkt aan het ontstaan van Veenendaal. Er waren heel veel activiteiten en we wilden als kunst- en cultuuraanbieder deze historische gebeurtenis ook met kinderen van de basisscholen delen. Samen met diverse cultuuraanbieders ontwikkelden we een multidisciplinair lespakket voor alle 27 basisscholen.”

Gaby: “Toen mij gevraagd werd om Gilbert te spelen, was mijn antwoord direct ja! Het is heerlijk om in de rol van een historisch persoon te kruipen. Maar, dit project ging er niet om de persoon an sich te eren. We wilden wat doen met het gegeven dat Gilbert een visionair was, een ondernemer én een uitvinder. Dat werd het haakje voor ons project.”

Een ontmoeting met Gilbert

Sonja: “Het was de kunst om cultuur en historisch erfgoed dichtbij de leerlingen te brengen. Want, wat doe je als uitvinder? Ben je dat? Kun je dat worden? Hoe kun jij je creatieve brein aanzetten om oplossingen voor problemen te verzinnen en welke fasen heb je daarbij nodig? En dat alles verpakt in een lespakket dat afsloot met een feestelijke finale. Met Gaby als Gilbert. In een door Gaby ontworpen lange fluwelen jas met bijpassende fluwelen hoed. Werkelijk geweldig.”

Gaby: “Meer dan 2.400 leerlingen ontmoetten Gilbert. Ik nam de kinderen mee in hun verbeelding. Voor hen was ik die uitvinder. Ik bezocht de kleuters en bracht het verleden naar het nu. Naar hun eigen klaslokaal. En dus vroeg ik waar hun ganzenveren waren. Om mee te schrijven. O, hebben jullie die niet? Waar schrijven jullie dan mee? Laat eens zien? Waar zijn de kaarsen voor als het donker wordt? Wat? Doen jullie dat met een lichtknopje? En hoe werkt dat dan?”

Sonja: “De kinderen gingen helemaal op in het spel. Ook de oudere kinderen. Zij kwamen naar de Cultuurfabriek, met hun uitvindingen die ze tijdens de voorbereidende lessen op school gemaakt hadden. Gilbert gaf een voorstelling en bekeek daarna met de kinderen alle meegenomen bedenksels en ideeën.”

Vliegende huizen en andere uitvindingen

Gaby: “Fascinerend hoe ongebreideld de fantasie en vindingrijkheid van kinderen kan zijn. Er waren krankzinnig goede uitvindingen als vliegende huizen en hoe haar weer kan groeien na kanker. Sommige uitvindingen leken eenvoudig en simpel, maar daar ging het niet om. Elk kind heeft verschillende fasen doorlopen om tot het eindresultaat te komen. De winst zit niet in het eindresultaat, maar in de individuele ontwikkeling en het leerproces van het kind.”

Sonja: “Het was soms ontroerend om te zien hoe serieus de kinderen hun uitvindingen met Gilbert bespraken. Je zag ze bijna letterlijk groeien door de complimenten die ze kregen. En, ook als Gilbert hun uitvinding niet besprak, was er altijd wel een gezamenlijk moment van trots.’

Gaby: ‘Gilbert liet de kinderen zien dat je in vrijheid kunt creëren. Met respect voor jezelf én de ander.”

Een koffer vol materialen

Sonja: “Aan het programma School en Cultuur doen vrijwel alle scholen in de gemeente Veenendaal mee. Als kunst- en cultuurintermediair bieden we ook projecten op maat aan. Zo hebben we samen met Gaby dramalessen ontwikkeld voor een school met veel nieuwkomers in de leeftijd van 8 tot 12 jaar. Ze spreken de taal niet of nauwelijks, hebben andere sociale omgangsvormen, hebben al veel meegemaakt en voelen zich vaak onveilig en onbegrepen.”

Gaby: “Ik neem altijd een koffer vol materialen mee. Emoties kun je goed verwoorden via een schimmenspel bijvoorbeeld. Of met behulp van grote lappen en doeken. Ik laat ze ook letterlijk in beweging komen. Drama is de verbindende taal, laat het talent van deze kinderen naar boven komen en cultuurverschillen naar de achtergrond verdwijnen. Creativiteit en drama geeft ze zelfvertrouwen en laat ze volledig opgaan in hun spel. Jongens en meiden die elkaar vanwege een cultuurverschil geen hand mogen geven, staan dan ineens lachend hand in hand in de kring. Ja, dan maakt mijn hart wel een sprongetje.”

Sonja: “Ook voor een vso school voor zeer moeilijk lerende kinderen zijn dramalessen op maat ontwikkeld. Gaby gaat daar met een kleine groep leerlingen van 12 tot 18 jaar elke vrijdagmiddag theater maken.”

De vijf W’s

Gaby: “Acht weken lang werken we naar een eindproductie. Veel jongeren hebben concentratieproblemen en kunnen hun gevoelens soms moeilijk in bedwang houden. Ik neem ze stap voor stap mee. Het zijn talentvolle jongeren. We bedenken samen een thema, diepen dat uit en ik bedenk verschillende lesonderdelen. Met de vijf W’s – wie, wat, waar, wanneer en waarom – leren ze scenes bouwen en kunnen ze de vier emoties – bang, boos, bedroefd en blij – uitspelen. Ze leren ook van elkaar. Ik vind het bewonderenswaardig om te zien hoe ze zich kunnen inleven. In hun rol én in de ander. Het is een heterogene groep die geduld heeft met elkaar. Ze hebben allemaal iets wat hun triggert om mee te doen aan de dramalessen en dat zorgt er, denk ik, voor dat ze harmonieus met elkaar willen samenwerken. Mooi om te zien. Iedere keer weer. Als er dan na afloop van een les een jongen die moeite heeft met concentratie naar mij toekomt en trots vertelt dat hij de hele les geluisterd heeft, dan doet dat me goed. Dit is wat kunst kan doen. Want elke gestelde vraag, elke uitgespeelde scene, elk moment van aandacht voor elkaar en respect voor de ander is winst waar kinderen de rest van hun leven profijt van hebben.”