Begrippenlijst

Zélf tekenen, dansen, schrijven, toneelspelen, filmen, enzovoorts is actieve kunstbeoefening. Kunstbezoek, dus naar theater, dans, film, tentoonstellingen gaan, is receptief van aard. Bij zowel actieve als receptieve kunstbeoefening kan reflectie plaatsvinden: theoretische verdieping en/of kritische beschouwing.

Kunstzinnige producten van iedereen die niet beroepshalve actief is in een kunstdiscipline. Er is een enorme verscheidenheid in niveau en vorm. Onder amateurkunstenaars vallen zowel de hobbyist, die aquarellen maakt, als de semi-prof, die samen met een dansgroep regelmatig voorstellingen geeft.

Leertaken zijn authentiek wanneer ze betekenis hebben voor het kind. De leerling ziet het verband tussen zichzelf en zijn leefwereld enerzijds en de aangeboden lesstof anderzijds. Als de leerstof aansluit bij de interesses en leefwereld van de leerling legt hij dit verband sneller.

Brede scholen willen een netwerk van zorg en opvoeding zijn, waarin kinderen en jongeren zich optimaal kunnen ontwikkelen. Zij bieden niet alleen onderwijs, maar ook voor- en naschoolse opvang, huis­werkbegeleiding of culturele activiteiten.

Het vermogen om vanuit eigen bagage, op eigen wijze en onderzoekend te komen tot niet vanzelfsprekende ideeën, oplossingen en resultaten. De school en de leerkracht zorgen voor een klimaat waarin creatief vermogen tot ontwikkeling komt.

Sporen uit het verleden, die zichtbaar en tastbaar in het heden aanwezig zijn. Dat kunnen materiële zaken zijn zoals voorwerpen in musea, archeologische vondsten, archieven, monumenten en landschappen, maar het kunnen ook immateriële zaken zijn zoals gebruiken, verhalen en gewoonten.

Alles dat door menselijk handelen is gemaakt is cultuur. Je zou cultuur de leefstijl van een samenleving kunnen noemen. Deze leefstijl is een dynamisch samenspel van subculturen. Aan de leefstijl van een groep of gemeenschap ontlenen mensen hun identiteit. Traditioneel wordt er onderscheid gemaakt in hogere cultuur (met de uitingsvormen gekoppeld aan kunst, godsdienst en wetenschap) en lagere cultuur. Kenmerkend voor de hedendaagse cultuur is echter dat die hiërarchie in betekenis afneemt.

Alle vormen van educatie waarbij cultuur of kunst als doel of als middel worden ingezet. In de beleidstermen van OCW is het de verzamelnaam voor cultuureducatie, erfgoededucatie, media-educatie en literatuureducatie.

Cultuureducatie is geen schoolvak. Het verzamelbegrip cultuureducatie is een beleidsterm. De term omvat zowel kunsteducatie als literatuureducatie, erfgoededucatie en mediaeducatie. Het begrip cultuureducatie verwijst bovendien zowel naar onderwijs met als onderwijs over kunst, cultureel erfgoed en media.

Je kunt bij cultuureducatie denken aan:

• Disciplines zoals taal, beeldend, muziek, spel en beweging en erfgoededucatie, etc.
• Vakgebieden op het activiteitenrooster: tekenen, handvaardigheid, muziek, drama, dans, taal, etc.
• Presentaties zoals weeksluitingen, podiummiddagen, musicals, boekbesprekingen, spreekbeurten, etc.
• Creativiteitsmiddagen en workshops
• Bezoek aan theater, bioscoop, musea, bibliotheek, monumenten (Kunstmenu en Cultuurprogramma)
• Schoolreisjes met een cultureel doel
• Bezoek aan erfgoedlocaties
• Schoolprojecten of schoolfeesten rond culturele thema’s
• Kinderboekenweekactiviteiten
• Gastlessen door kunstenaars uit de buurt
• Rondje woonwijk met aandacht voor architectuur
• Culturele aspecten binnen andere vakken

Ontwikkeltraject waarin scholen de kwaliteit van hun cultuuronderwijs kunnen verhogen en verdiepen.

Theoretisch kader of leerplan voor het ontwikkelen van cultuuronderwijs voor leerlingen van 4-18 jaar. In het primair onderwijs gaat het om de leergebieden kunstzinnige oriëntatie (waaronder erfgoedonderwijs), oriëntatie op jezelf en de wereld en de vakken Nederlands en Engels.

Een cultuurprogramma is een samenhangend programma van activiteiten voor leerlingen van groep 1-8 dat een school in samenwerking met haar culturele omgeving uitvoert. Een cultuurprogramma laat een leerling zijn culturele omgeving ervaren.

Alle vormen van educatie waarbij erfgoed als doel of middel wordt ingezet. In de beleidstermen van OCW maakt het onderdeel uit van cultuureducatie.

Erfgoededucatie omvat onderwijs met en over erfgoed. Het gaat over monumenten, landschappen,  archeologische vondsten, bibliotheken, archieven en voorwerpen. Maar ook over het geheel van gewoonten, tradities, rituelen en gebruiken.

Het uitgangspunt bij erfgoededucatie is het culturele erfgoed in Nederland. Dit draagt de sporen van verschillende culturen uit het verleden. Het heden wordt voortdurend beïnvloed door nieuwe elementen uit onze maatschappij.

De kracht van erfgoededucatie ligt in het omgevingsonderwijs: het leren in, van en over je eigen leefomgeving. Je kunt bij erfgoededucatie denken aan:

• Vakken als aardrijkskunde en geschiedenis
• Mens- en maatschappijvakken

Iedere basisschool moet hetzelfde (kern)programma aanbieden. Daarom geeft de overheid per vak aan wat leerlingen moeten leren: de kerndoelen. De kerndoelen voor het primair onderwijs sluiten aan bij de kerndoelen voor het voortgezet onderwijs.

Kunst is een verzamelbegrip voor het totaal aan kunstuitingen, zoals dat gegroeid is vanuit historische en culturele tradities. Nieuwe toevoegingen worden bepaald door ‘de kunst­wereld’, een netwerk van kunstprofessionals. Voor velen is kunst gebonden aan esthetische kenmerken zoals vakmanschap en expressiviteit.

Alle vormen van educatie waarbij kunst en/of kunstzinnige middelen en technieken als doel of middel worden gebruikt. In de beleidstermen van OCW maakt het onderdeel uit van cultuureducatie. Kunsteducatie is gericht op het verwerven van kennis van en inzicht in de functie en de werking van kunst en beoefening van kunstdisciplines.

Kunsteducatie maakt gebruik van een vorm van reflectie waarbij de verbeelding wordt gebruikt. Door te kijken naar kunstobjecten en naar wat kunst doet met mensen leren kinderen op een andere manier te kijken naar de werkelijkheid. Kunsteducatie maakt in het basisonderwijs deel uit van het leergebied kunstzinnige oriëntatie.

Je kunt bij kunsteducatie denken aan vakken als muziek, dans, drama, literaire vorming, beeldende vorming en audiovisuele vorming.

Het Kunstmenu van Kunst Centraal is een samenhangend programma waarbij een kind gedurende de acht jaar dat het op de basisschool zit de verschillende kunstdisciplines ervaart. De gemeente, provincie en scholen financieren de kosten. De activiteiten hebben een educatief doel en opzet.

Het begrip media-educatie verwijst naar een proces van kennisoverdracht dat is gericht op het ontwikkelen van mediawijsheid of mediageletterdheid.

In zijn advies Mediawijsheid heeft de Raad voor Cultuur dit begrip omschreven als ‘het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’.

Voor het onderwijs betekent dit dat leerlingen de inhoud van media leren interpreteren en dat zij bepalen door welke belangen of waardesystemen deze worden gestuurd. Daarnaast worden ze zich bewust van de plaats en rol rol van de media in het persoonlijke en maatschappelijke leven.

Je kunt bij media-educatie denken aan:

• Zaken die vragen om een vakoverstijgende benadering
• Communicatieaspecten van media
• Het vervaardigen van (digitale) audiovisuele producties
• Het gebruik van media

Een vaste, weldoordachte werkwijze waarmee alle leerstofinhoud van een vak aan de orde kan worden gesteld.

Een theorie ontwikkeld door Gardner. Deze onderscheidt meerdere vormen van intelligentie. Afhankelijk van eigen voorkeuren en vermogens, ontwikkelt elk mens zich in verschillende mate in deze intelligenties. In het onderwijs ligt veel nadruk op verbaal-linguïstische en logisch-mathematische kwaliteiten (taal en rekenen!). Cultuureducatie doet een beroep op andere vormen van intelligentie. De theorie van Gardner kan een nuttig referentiekader bieden bij het ontwikkelen van cultuur­beleid op school, bij het opzetten van culturele activiteiten of bij de uitwerking van lessen.

De missie is een korte samenvatting van waar een organisatie voor staat en gaat. Het gaat om kernwaarden en richtinggevende principes die de organisatie haar bestaansrecht geven. Daarnaast staan in de missie de activiteiten beschreven die leiden tot het verwezenlijken van het doel van de organisatie.

Het nieuwe leren is een verzamelwoord voor allerlei initiatieven om het leren van mensen te veranderen en te verbeteren. Het nieuwe leren stelt niet de leerstof en leraar centraal, maar de leerling. De school biedt een uitdagende leeromgeving. De leerkracht heeft de rol van begeleider. Hierdoor kan de leerling zijn/haar eigen leerroute uitstippelen en zelf verantwoordelijk zijn voor zijn leerproces.

Een school doet uitspraken over de wijze waarop kinderen zich optimaal kunnen ontwikkelen en leren. Het adaptief onderwijs, het nieuwe leren, ontwikkelingsgericht onderwijs en natuurlijk leren zijn invullingen van pedagogische oriëntaties. Maar ook montessorionderwijs, jenaplanonderwijs, TOMscholen, brede scholen of vrije scholen geven een invulling aan de pedagogische oriëntatie.

Bewaarsysteem waarin meerjarig resultaten van leerlingen bewaard worden. Doel van een portfolio is het zichtbaar maken van ontwikkeling van een leerling ten behoeve van de leerling zelf, de school en de ouders.

Creativiteit, kritisch denken, probleemoplossend vermogen, communiceren, samenwerken, digitale geletterdheid, sociale en culturele vaardigheden en zelfregulering.

Een visie is een levendige en kernachtige beschrijving van een gewenste toekomst. Bij een visie kijk je verder dan de huidige situatie en huidige activiteiten.