Eén en één is meer

Wat krijg je als je een ontwerper van interactieve kunstwerken en een leerkracht met een hart voor cultuur en een baan in het speciaal onderwijs bij elkaar zet? Maak kennis met Spiegelstem, een bijzondere installatie waarmee kinderen hun energie omzetten in kunst!

Tekst: Hille Takken
Foto’s: Marieke Duijsters

Simon van der Linden (39) werkte na een sociaalpedagogische mbo-opleiding met psychiatrische en verstandelijk beperkte mensen. Dertien jaar geleden begon hij de opleiding interactieve performance design aan de theaterfaculteit van de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht (HKU). Daarna richtte hij samen met anderen Monobanda op, een stichting die digitale projecten maakt die mensen prikkelen om zich in interactieve spelvormen te uiten.

Alexandra Pruijt (19) zat op een middelbare school die speciaal gericht was op kunst en cultuur. Ze deed daar veel met muziek, drama en beeldende vorming. In september 2021 is ze afgestudeerd als tweetalig onderwijsassistent. Nu werkt Alexandra als leerkracht aan de Kingmaschool in Amersfoort, een basisschool voor speciaal onderwijs voor (getraumatiseerde) kinderen met leerachterstanden en/of gedragsproblemen, zoals ADHD en autisme.

Alexandra: “Simon en ik werken op mijn school, de Kingmaschool in Amersfoort, samen rond het project ‘Spiegelstem’. ‘Spiegelstem’ is een interactieve installatie. Hij staat in een geluiddichte ruimte op school. De installatie kan stemklanken en bewegingen met licht op de vloer projecteren. Kinderen kunnen daar hun energie kwijt en ook weer tot rust komen.”

Simon: “Kinderen mogen eerst uitproberen wat er gebeurt als je hard schreeuwt, klapt of stampt of wanneer je een sirene nadoet. De techniek vertaalt het volume, de klank en hoogte van de stem in dikke en dunne strepen en kleuren. Monobanda werkt vanuit de gedachte dat spel een goede manier is om contact te maken met anderen en /of jezelf.”

Van uitrazen naar culturele expressie

Alexandra: “Even uitrazen in een geluiddichte kamer waarvan de deur nooit op slot gaat, werkt erg bevrijdend. De installatie geeft je iets terug en doet dat zonder oordeel. Dat is heel fijn voor kinderen die meer energie hebben dan ze kwijt kunnen in de klas. Of voor kinderen die boos zijn. Die zitten niet altijd op een interpretatie te wachten. Ze willen hun boosheid gewoon kwijt.”

Simon: “Na het eerste uitrazen krijgen kinderen de opdracht om met hun stem bepaalde vormen te herhalen of uit te vergroten. Dat stimuleert de controle over hun energie. Vervolgens vraagt de computer of ze op de grond willen gaan liggen. Doen ze dat, dan tekent de computer hun omtrek en kunnen de kinderen aarden. Na afloop kunnen begeleiders het uitgeprinte schilderij bespreken, waardoor kinderen leren praten over hun emoties. Een therapeut, onderwijsassistent of familielid wijst dan bijvoorbeeld op de print aan: ‘Kijk, hier zie je dat die rode lijn weer terugkwam.’ Kinderen leren zichzelf zo beter kennen.”

Alexandra: “‘Spiegelstem’ nodigt zo uit tot culturele expressie. Sommigen proberen een hartje of vierkant te tekenen. Elk schilderij wordt zo heel persoonlijk.”

Simon: “En het is natuurlijk interessant om je stem te kunnen zíen. Dat daagt uit om op een andere manier met je lichaam bezig te zijn. Je zou het kunnen zien als een dans met stembevrijdingsoefeningen, of als een visuele interpretatie van je gemoedstoestand.”

Verlicht de werkdruk

Alexandra: “De Kingmaschool heeft veel leerlingen die in de klas snel overprikkeld raken en daardoor frustraties opbouwen. Al spelend met Spiegelstem komen ze in een paar minuten uit die woede. Daarna zitten ze veel prettiger in de klas, voor zichzelf en anderen. Een kind dat zich beter voelt, kan ook beter opletten bij kernvakken en bij bijvoorbeeld de vreedzame school. Omdat er niet altijd een begeleider bij hoeft te zijn, verlicht ‘Spiegelstem’ ook nog eens onze werkdruk, waardoor we energie overhouden voor de lessen zelf.”

Simon: “Dat is mooi natuurlijk! Ons hoofddoel als kunstenaars is kinderen leren emoties te hanteren door spel. Spelen is zo belangrijk. Spelen stelt mensen in staat om nieuwe dingen te proberen. Omdat je in een spel je eigen regels kunt bepalen, durf je meer. Zo kun je nieuwe vaardigheden ontdekken, iets nieuws leren. Wat mij aan het begin van mijn loopbaan trok naar werk in de zorg- en opvoedkundehoek, was de behoefte om iets te kunnen bijdragen aan de maatschappij. Ik zocht naar zingeving. Maar in dat werk miste ik mogelijkheden om creatief bezig te zijn. Ik ben blij en dankbaar dat ik die twee kanten in mezelf kan combineren in mijn werk als interactief designer.”

Alexandra: “Onze leerlingen reageren heel positief op dit project. Een meisje dat doorgaans, ondanks al onze aansporingen, alleen zachtjes fluistert, begon ineens een liedje te zingen. Spiegelstem reageert zonder oordelen en dat was voor haar veilig genoeg om haar stem te activeren. Dat heeft mij diep ontroerd.”