Ontdekken door goed te kijken

Als om half vier de laatste gasten zijn gearriveerd in de digitale bijeenkomst, kan de presentatie beginnen. ‘Rijker kijken’ – zo heet deze online inspiratieworkshop, die gegeven wordt door Dorien Wijstma van Landschap Erfgoed Utrecht. En dat is precies wat we vanmiddag gaan doen.

Of je nu naar een museum gaat, een krant leest of op school zit: goed kijken is een vaardigheid die je in allerlei omstandigheden kunt gebruiken. Wie de juiste technieken kan toepassen, leert meer te zien, creatief te denken, aannames in twijfel te trekken, en zich te verplaatsen in de perspectieven van een ander. Een bekende methode is Visual Thinking Strategies (VTS), die in de museumwereld wordt gebruikt om naar een kunstwerk te kijken met een onbevangen, open blik.

‘Wat gebeurt er?’, vraagt Dorien. De deelnemers bekijken het schilderij van Govert Flinck waar hij het Bijbelverhaal verbeeldt van Isaak die zijn zoon zegent. Bij de deelnemers is dat onderwerp dan nog niet bekend, en voor het experiment is het niet van belang. Sterker nog: het belemmert het ‘open’ kijken. Zonder voorkennis geef je ruimte aan eigen waarneming en verbeelding, en daar is de eerste vraag voor bedoeld. De tweede vraag biedt vervolgens de mogelijkheid om het denken zichtbaar te maken met woorden: ‘Waaraan zie je dat?’ Je kunt als derde stap nog een laagje dieper gaan met de vraag of je nog iets meer kunt ontdekken in het schilderij. Bijna altijd leidt dat tot ontdekkingen die bij de eerste blik niet naar boven komen. In deze drie stappen kun je de sleutelwoorden van Visual Thinking Strategies herkennen: See, Think en Wonder – kijk, denk en verwonder.

Maar VTS is niet de enige methode. Zo is er ook de kijktechniek Thinking Routines, ontwikkeld in de Verenigde Staten, die veel weerklank vindt in musea in de VS en in Nederland. Hierbij maak je gebruik van meer dan twintig verschillende routines, afhankelijk van de gewenste denkstrategie. Er zijn zelfs luistervarianten, die je kunt toepassen op muzieklessen. En met een beetje creativiteit kun je dezelfde principes toepassen op andere disciplines, zoals theater en literatuur. Mogelijkheden te over.

‘Zie je jezelf dit morgen toepassen?’ Ja, na deze middag is iedere deelnemer gemotiveerd om hiermee aan de slag te gaan. Bij de workshop ‘Rijker kijken’ loopt de theorie en de praktische invulling heel mooi in elkaar over, en dat maakt het een verrassend verfrissende workshop. En gezien de reacties is het zeker de moeite waard om te herhalen.