-
Lesdoelen
- Kennis maken met de kunstenaar Alexander Calder
- Onderzoeken de natuurkundige termen: evenwicht en zwaartepunt
- Werken met de technieken: constructie en balans
- Vergroten van eigen creativiteit
Beelden die bewegen
Maak een bewegende installatie zoals het werk van Alexander Calder.
Bekijk deze werken van Alexander Calder.
Alexander Calder (1898–1976) maakte als kind al kleine beeldhouwwerken van allerlei verschillende materialen. Hij volgde een opleiding tot werktuigbouwkundig ingenieur, later ging ook hij naar de kunstacademie. Na deze twee verschillende opleidingen is het misschien niet zo gek dat zijn kunst wel wat lijkt op machines. Het werk dat Alexander Calder maakt beweegt. Calder wordt gerekend tot de belangrijkste vertegenwoordigers van de kinetische kunst.
Kinetische kunst is een stroming in de kunst waarin beweging centraal staat.
Het werk van Calder zit heel bijzonder in elkaar. Zodra je een onderdeel van zijn werk zou wegnemen valt alles als een kaartenhuis in elkaar. Het werk van Calder draait om balans. Hij bevestigt vormen aan een metaaldraad en gaat dan op zoek naar het zwaartepunt.
Zwaartepunt
Alle voorwerpen hebben een zwaartepunt (of massamiddelpunt). Dit is de plek waar het midden van alle massa zit. Een voorwerp blijft staan of hangen als het zwaartepunt precies boven of onder het punt ligt waarop het voorwerp steunt (het steunpunt). Anders valt het voorwerp om.
Toon het zwaartepunt van een object uit de klas.
- Pak een potlood en leg deze op de rand van de tafel. Laat een deel van het potlood over de rand van de tafel steken. Probeer het deel dat over de tafelrand ligt zo groot mogelijk te maken (je potlood zo ver mogelijk over de tafelrand te schuiven) zonder dat hij valt als je het potlood loslaat. Het punt waarop je potlood balanceert op de tafelrand is het zwaartepunt.
- We maken het nu ietsje moeilijker door een gum op een van de uiteinden van het potlood te leggen.Herhaal nu de stappen van punt 1. Vind je het makkelijk om het potlood te balanceren? Wat gebeurt er met het zwaartepunt?
Je hebt nu geleerd dat je iets in evenwicht kan brengen door het zwaartepunt te vinden. Het zwaartepunt kan van positie veranderen zodra het gewicht (de massa) verandert.
Calder
Calder werkte bij het maken van zijn bewegende beelden ook op een onderzoekende manier. Hij maakte vormen en onderzocht hoe hij een spannende constructie kan maken door te spelen en te zoeken naar het zwaartepunt. Zie je in zijn werk dat hij aan de ene kant van een arm één vorm heeft gehangen en aan de andere kant nog een nieuwe kleinere arm met verschillende vormen eraan? Toch is zijn werk in balans. Jij gaat nu ook een bewegend beeld maken zoals Calder dat deed, maar dan in het klein:
- Stap 1
Teken een zo groot mogelijke cirkel op een A4 van +/- 200 – 300 gram.
Knip de cirkel uit, vouw dubbel en knip de cirkel doormidden over de vouwlijn. Je hebt nu voor twee personen een halve cirkel van papier.
- Stap 2
Vorm deze halve cirkel tot een kegel met een scherpe punt. Het gaatje aan de bovenkant moet bijna dicht zijn. Ze de vorm aan de binnenkant vast met een stukje tape of plakband. Dit is de kegelvormige basis.
- Stap 3
Knip met een tang een stukje metaaldraad af dat een centimeter of 3 langer is dan je kegelvormige basis. Maak met de vormtang (of door het uiteinden om een dun stokje te draaien) een ring.
- Stap 4
Plak dit stuk metaaldraad met oogje vast aan de binnenkant van de kegelvormige basis.
- Stap 5
De vormen die Calder gebruikte in zijn werk zijn vaak geïnspireerd op vormen uit de natuur. Vind je ook niet dat deze vormen op boomblaadjes, veren of vissen lijken? Knip verschillende vormen uit verschillende soorten papier. Laat je net als Calder inspireren door de vormen uit de natuur.
- Stap 6
Je bent nu klaar om je constructie uit te bouwen met armen waar je vormen van papier aan bevestigt. Knip een stuk metaaldraad af en steek deze door het metalen oogje bovenaan je kegelvormige basis. Breng de arm in balans.
Tip: Als je een bolling in de arm buigt blijft hij beter in balans.
- Stap 7
Hang aan beide kanten een papieren vorm. Je kan in de vorm eerst een klein gaatje prikken met een prikpen als je dat makkelijker vindt. Buig het uiteinde van de arm iets omhoog zodat de papieren vormen er niet af kunnen schuiven. Zoek het zwaartepunt en breng de arm met de papieren vormen in balans. Blijft de arm nog in balans als je ertegen blaast?
- Stap 8
Is het zwaartepunt gelijk gebleven of moet je deze nu opnieuw zoeken? Zit het zwaartepunt in het midden of schuift het zwaartepunt op naar links of rechts? Hoe komt dit?
- Stap 9
Voeg nog meer armen van metaaldraad en vormen van papier toe. Kijk als een kunstenaar naar je werk. Je werk wordt interessant om te zien als het geheel asymmetrisch is en tóch in balans. Daag jezelf uit. Hoe bijzonder kun jij je constructie maken? Zorg er wel voor dat de armen met vormen nog vrij kunnen bewegen.