Het Vuur van de Smid

Smeden vroeger en nu

45 minuten

  • Lesdoelen

    Deze les leren de leerlingen over hoe het ambacht smeden door de eeuwen heen is veranderd. Ze maken kennis met begrippen als ‘gilde’ en ‘industriële revolutie’ en reflecteren op de voor- en nadelen van een veranderende wereld.

  • Voorbereiding en benodigdheden

Veranderingen in het smeden

Zoals jullie in de vorige les hebben geleerd, is het ambacht van smeden al heel oud. Door de geschiedenis heen heeft dit beroep dan ook vele veranderingen doorgemaakt. Hieronder vind je de paar belangrijksten:

  • 3000 voor Christus: Start smeden en eerste gebruik van koper
  • 2000 voor Christus: Brons wordt populair (bronstijd)
  • 1200 voor Christus: Begin van de ijzertijd. Smeden wordt steeds belangrijker.
  • Middeleeuwen: Elk dorp/stad heeft een smid. Er ontstaan ook smeedgilden, waarbij smeden zich specialiseren in bepaalde taken, zoals het maken van hoefijzers (hoefsmid), wapens (wapensmid) of hangsloten (slotenmaker). 

Lid van een gilde

Een gilde was een groep mensen met hetzelfde beroep, zoals smid, bakker of schoenmaker. Ze hielpen elkaar, leerden leerlingen op, en bepaalden regels voor hun vak. Ze zorgden voor kwaliteit, eerlijke prijzen en steunden elkaar als iemand ziek werd of stierf.

  • Waarom zouden mensen lid willen worden van een gilde? Wat zijn de voordelen?
  • Als jij een gilde zou mogen oprichten, welk gilde zou dit dan zijn? Waar ben jij goed in?
  • Optie: Bedenk een naam en een vlag/symbool voor jouw gilde.

Van ambacht naar machine

Een hele grote verandering in het ambacht van smeden, was de opkomst van de industriële revolutie. Rond 1800 kwamen er steeds meer machines die het werk konden overnemen van mensen en ontstonden er fabrieken waar producten sneller en goedkoper gemaakt konden worden.

Voor de smid had dit grote gevolgen.

  • Wat zouden de voordelen zijn voor de smid?
  • Wat zouden de nadelen zijn voor de smid?

Opdracht: machinaal of handgemaakt?

Door de komst van machines veranderde veel. De vraag naar handgemaakte producten werd minder, sommige smeden werden metaalbewerkers in fabrieken, anderen bleven zelfstandig werken maar kregen het moeilijker. Toch bleven kunst- en siersmeden nog wel bestaan, omdat ze unieke dingen maakten die machines niet goed konden maken.

Kunnen jullie van onderstaande voorwerpen zien wat handgemaakt is en wat een fabrieksproduct? Waaraan zie je dat?

1)

2)

3)

4)

5)

6)

  • Antwoorden
    1. Moer – machinaal
    2. Trouwring Duke Francis I (1577 – 1620) – handgemaakt
    3. Vingerhoed (1900-1965) – machinaal
    4. Kleermakersschaar (1600-1800) – handgemaakt
    5. Kogellager – machinaal 
    6. Verkoperd schaal met rits (Annelied van Dijk) – handgemaakt

Immaterieel erfgoed

Ondanks dat er steeds meer met machines wordt gemaakt, zijn er nog steeds mensen die als smid werken. Zij houden het ambacht levend. We noemen dit levend erfgoed (ook wel immaterieel erfgoed) omdat het gaat over het bewaren van de vaardigheden en kennis.

  • Vind je het belangrijk dat er nog steeds mensen met de hand smeden? Waarom wel of niet?
Benieuwd hoe een smid in het echt te werk gaat? In de volgende les gaan jullie op bezoek bij een smederij!
Vorige les