Historische verhalen: Ze kwamen ons halen lesmateriaal

Extra: filosoferen over vrijheid

  • Lesdoel

    Leerlingen ervaren hoe het is om op een filosofische manier te praten over het onderwerp vrijheid.

  • Voorbereiding en benodigdheden
    • Je kan de vragen in groepjes laten behandelen door de kinderen of klassikaal.
    • Laat kinderen eerst nadenken in stilte en dan een antwoord geven.
    • Eventueel pen en papier om antwoorden te laten opschrijven.

Filosoferen

Lees onderstaand fragment voor in de klas. Of lees het voor jezelf.

Kamp Amersfoort, appèl
Hoofdstuk 9, bladzijde 89

Als buiten de klok luidt, gaat Johan overeind zitten. Niet lang daarna
klinkt in de verte het dreunen van duizenden voeten. Het teken dat de
dag weer is begonnen. De eerste keer dat hij de klok hoorde, dacht hij
dat het een alarm was. Een waarschuwing voor de Duitsers dat hun
vijand eraan kwam. Het begin van het einde! Nu hij hier al bijna zes
weken zit, weet hij beter. Een van de bewakers is minder zwijgzaam dan
de anderen en heeft er iets over losgelaten. De klok geeft drie keer per
dag aan dat het tijd voor het appèl is. Dat geldt voor de gevangenen in
het deel van het kamp dat ze het ‘Lager’ noemen. Ze moeten in looppas
naar de appèlplaats om geteld te worden. Dat kan lang duren, want ze
zijn met veel en er mag niet één gevangene ontbreken. Maar wat is het
nut ervan? Net alsof iemand ooit zou kunnen ontsnappen. Dat is
onmogelijk met al die bewakers, wachttorens, honden en overal
prikkeldraad… Overdag moeten de gevangenen na het appèl aan het
werk, maar vooral ’s avonds doen de Duitsers uren over dat tellen. Al die
tijd moeten de gevangenen doodstil staan. Het is treiteren, dat moet
wel. Waarom gaat het anders zoveel langzamer ’s avonds?

Het is oorlog. De familie Rijper is opgepakt en zit opgesloten in Kamp Amersfoort. Ze mogen daar niks, krijgen slecht te eten en worden lastig gevallen door de Duitse soldaten.

  • Wat is een appèl?

    Een appèl  betekent dat je met alle soldaten uit het leger verzamelt voor een specifiek doel. Zoals het controleren op aanwezigheid of het delen van bepaalde informatie

    Een appèl was in een concentratiekamp was een dagelijkse handeling  in de tweede wereldoorlog. Het betekende dat elke gevangene zich netjes in rijen moest opstellen om geteld te worden. Vaak waren mensen te zwak om naar het appèl te komen. Of ze vielen tijdens het appèl uitgeput op de grond.

  • Johan zit al 6 weken in het concentratiekamp. Hoe zou het zijn om in zo'n kamp te moeten leven?
  • Waarom denk je dat de soldaten de gevangenen zouden treiteren met urenlang doen over het tellen?
  • Lees onderstaande uitspraken over vrijheid

    Welke uitspraken vind je goed en welke niet? Leg uit waarom je dat vindt en reageer op elkaar.

    Vrijheid is ..?

    … uitslapen op zondag (en op maandag)

    … dat ik een ander zijn verhaal laat vertellen zonder te onderbreken

    … denken wat ik wil

    … zeggen wat ik wil

    …. interesse krijgen van iemand die een andere cultuur heeft dan jijzelf.

    … gamen zolang ik zelf wil

    … iets niet ‘moeten!’

    … mijn eigen slaapkamer hebben

    … dat een ander je accepteert zoals je bent

    … lekker doen waar ik zin in heb

    … zelf weten welke kleding je aan wil doen

    … spijbelen omdat de zon schijnt

    … tien koekjes bij de thee eten

    … alles waarmee je een ander geen pijn doet

    … dat je naar het strand gaan kan ook al doe je het nooit

    … dat je in Rotterdam voor Ajax kan zijn

    … dat je mag puzzelen ook al vindt iemand anders dat tijdverspilling

    …dat je de telefoon niet hoeft op te nemen

    … te kunnen stoppen met iets wanneer jou dat uitkomt…

    … weer zonder jas naar buiten kunnen

    … het recht om te mogen twijfelen tussen 2 meningen

    … de mogelijkheid hebben om iemand te helpen

    … leven zonder regels

  • Vragen over vrijheid

    Bespreek met de groep de volgende vragen. Leg uit waarom je een bepaald antwoord geeft. Denk eerst in stilte 30 seconden na over de vraag. Ga dan pas je antwoorden met elkaar delen.

    • Kun je vrijheid voelen?
    • Hoe voelt vrijheid?
    • En waar of hoe voel je dat?
    • Moet je iets weten of kunnen om vrij te kunnen zijn?
    • Is de ene persoon meer vrij dan de ander?
    • Voelt vrijheid voor iedereen hetzelfde?
    • Hebben kinderen meer vrijheid dan volwassenen?
    • Wat is vrijheid?
  • Verdiepende vragen
    • Heb jij je vandaag al vrij gevoeld?
      • Hoe voelde je dat?
    • Kan je de ene dag meer vrij zijn dan de andere?
    • Hoe zou het zijn als er overal op de wereld vrijheid was? (Of als er nergens vrijheid was?)
    • Kan er ook teveel vrijheid zijn?
    • Is vrijheid altijd goed? Kun je voorbeelden geven wanneer vrijheid niet goed is?
    • En wanneer is vrijheid juist wel goed?
    • Weet je een moment dat je je echt vrij voelde?
Vorige les