Stad in de middeleeuwen

Gijsbert en de middeleeuwse stad

45 minuten

  • Lesdoelen

     

    De leerlingen leren over (het dagelijks leven in) de middeleeuwen in Wijk bij Duurstede en het ontstaan van de stad dankzij het verkrijgen van stadsrechten.

  • Voorbereiding en benodigdheden

     

     

Welkom in de middeleeuwen

De middeleeuwen zijn een periode in de geschiedenis van Europa, van ongeveer het jaar 500 tot 1500. In die tijd woonden mensen vaak op het platteland of in kleine stadjes.

In de middeleeuwen kon een dorp stadsrechten krijgen van de koning of een graaf. Dat betekende dat het dorp officieel een stad werd.

Wat weet jij al?

In dit project duiken we 600-700 jaar terug in de tijd naar Wijk bij Duurstede in de middeleeuwen.

Maar wat weet jij eigenlijk over deze tijd?

  • Maak een mindmap van de middeleeuwen

     

    Maak (klassikaal of in groepjes) een mindmap.

    Schrijf in het midden het woord ‘Middeleeuwen’ en schrijf er omheen zoveel mogelijk woorden waaraan je moet denken bij het woord middeleeuwen.

    Hoe zag het leven er toen uit? Wat aten mensen? Waar woonden ze? Hoe leefden ze?

    Meer ontdekken over de middeleeuwen? Bekijk deze tijdlijn met informatie!

  • Weet je wat stadsrechten zijn?

    Stadsrechten waren bijzondere rechten die een dorp in de middeleeuwen kon krijgen van een koning, graaf of bisschop. Als een dorp stadsrechten kreeg, werd het officieel een stad.

    Deze rechten stonden vaak in een document opgeschreven en gaven de stad meer vrijheid en zelfbestuur dan gewone dorpen.

  • Wat betekende het als een dorp stadsrechten kreeg?

    Er waren een paar belangrijke dingen die stadsrechten gaven:

    1. Recht om een markt te houden
      Mensen mochten handel drijven, spullen verkopen en een vaste marktdag houden.

    2. Recht op zelfbestuur
      De stad mocht eigen regels maken en een eigen bestuur hebben. Vaak waren er schepenen (soort rechters) en een burgemeester.

    3. Rechtspraak
      De stad mocht haar eigen inwoners straffen volgens hun eigen wetten.

    4. Stadsmuren bouwen
      De stad mocht muren of grachten bouwen om zich te beschermen tegen rovers of vijanden.

    5. Tol en belasting innen
      De stad mocht geld vragen aan mensen die spullen verkochten of door de stad trokken.

  • Weet jij wanneer Wijk bij Duurstede een stad is geworden?

     

    Wijk bij Duurstede kreeg in 1300 stadsrechten. Dat is in 2025 dus precies 725 jaar geleden! Daardoor werd het een echte middeleeuwse stad.

    Benieuwd naar meer achtergrond over de geschiedenis van Wijk bij Duurstede? Kijk dan op deze pagina.

    Wijk725 | Gemeente Wijk bij Duurstede

     

  • Optie: Bekijk het filmpje (1:50 min)

     

    Bekijk het korte filmpje over stadsrechten.

    Wist je dat de originele stadsoorkonde van Wijk bij Duurstede uit 1300 ook nog steeds bestaat? Deze wordt bewaard in het Regionaal Archief Zuid-Utrecht.

    In het filmpje wordt het houden van een markt ook als een stadsrecht genoemd. Vindt er in Wijk bij Duurstede ook nog steeds een wekelijkse markt plaats? Waar en op welke dag?

De schoolplaat

Bekijk samen onderstaande schoolplaat over de middeleeuwen. Op deze plaat krijg je een beeld van hoe het er vroeger op straat uitzag tijdens de middeleeuwen.

 

  • Bespreek met elkaar

     

    • Wat gebeurt er allemaal op de afbeelding?
    • Waarom denk je dat? Waaraan kun je dat zien?
    • Wat valt je nog meer op? Wat valt er nog meer te ontdekken?
  • Aanvullende info voor de leerkracht

     

    Schoolplaat bekijken met VTS

    • Laat de leerlingen vertellen wat ze zien. Alle reacties zijn goed! Het is juist mooi als er vele invalshoeken zijn en iedereen zijn eigen verbeelding heeft.
    • Geef zoveel mogelijk leerlingen het woord.
    • Het bekijken en bespreken van een foto, beeld of kunstwerk door middel van een geleide discussie met open vragen wordt VTS (Visual Thinking Strategies) genoemd.
    • Nieuwsgierig naar VTS? Lees er hier meer over.

Maak kennis met Gijsbert

Gijsbert is een jongen van jullie leeftijd die 650 jaar geleden in Wijk bij Duurstede leefde. In het eerste deel van het verhaal ‘De dief bestolen’ maken jullie kennis met hem.

  • Lees het verhaal

     

    Lees klassikaal het eerste deel van het verhaal voor over een dag uit het middeleeuwse leven van Gijsbert binnen de ommuurde stad.

    Zorg dat de leerlingen tijdens het luisteren nadenken over onderstaande vragen.

     

  • (Her)ken jij de middeleeuwse woorden?

     

    In het verhaal van Gijsbert komen verschillende middeleeuwse woorden voor. Schrijf tijdens het voorlezen de woorden op die je niet kent (of waarvan je denkt dat ze uit de middeleeuwen komen).

    • Welke woorden hebben jullie allemaal opgeschreven?
    • Wat denk je dat deze woorden zouden kunnen betekenen?
    • Vind je de woorden logisch of juist niet? Waarom?
    • Welk middeleeuws woord zou je graag in deze tijd willen behouden? Waarom?
  • Gijsbert in Wijk bij Duurstede

     

    Als je goed hebt opgelet, heb je in het verhaal specifieke dingen kunnen herkennen van Wijk bij Duurstede.

    • Kun je noemen welke dingen (denk aan straatnamen en gebouwen)?
    • Bestaan al deze plekken nog?
    • Denk je dat ze er nu heel anders uitzien dan vroeger?

     

  • Wat doet deze man?

    Bekijk de afbeelding hier onder. Let vooral op de man aan de linkerkant. Wat zou hij aan het doen zijn?

    Antwoord

    De man links is een buidelsnijder. Een buidelsnijder stal buidels van mensen door ze van hun riem af te snijden. Iemand die nu je ‘buidel’ steelt heet een zakkenroller.

Hoe loopt het af met Gijsbert? Zit heel Wijk bij Duurstede achter hem aan? Zullen ze hem vinden, brandmerken en zijn hand eraf hakken? Of...? Je komt erachter in de volgende les!
Volgende les