Vrijheid te koop - Kunst Centraal

Lesdoelen
Leerlingen:
- maken kennis met andere perspectieven
- denken na over hoe rijkdom vrijheid beïnvloed
- ontdekken hoe rijkdom in de 18e eeuw altijd gekoppeld is aan slavernijverleden.
- Uiten hun mening door middel van een creatieve verwerkingsvorm.
Voorbereiding
Keuzemogelijkheden in deze les:

Meer perspectieven

Naast het verhaal van Belle zijn er nog meer perspectieven op vrijheid die je kunt laten horen. In het lesmateriaal staan suggesties voor verdieping, via de podcast En ze noemden me…Dientje! en het verhaal van Mohammed in het filmpje van het Jeugdjournaal.

Creatieve opdracht: maak een protest-vaandel
- Leg dikke stiften en gekleurd papier klaar
- Print het werkblad met vaandel voorbeelden uit op A3 formaat. Of gebruik deze als voorbeeld en maak ze zelf!

Belle’s vrijheid

Vorige les hebben jullie kennisgemaakt met Belle.
Wat weten jullie nog van de vorige les? Wat betekende vrijheid voor Belle?

Hoe vrij zijn zij?

In de vorige les hoorden jullie het verhaal van Belle. Omdat zij rijk en van adel was leefde ze een heel ander leven dan de meeste mensen. Zou iemand die niet rijk en van adel was vrijheid ervaren?

Dienstmeisje

In Slot Zuylen woonde niet alleen de familie van Belle, maar ook hun personeel. De kok, keukenmeiden, linnenmeiden, huisknechten. Soms wel 20 mensen! Zij zorgden ervoor dat het leven op het kasteel soepel verliep, maar moesten daarvoor wel hard werken.

Lees hieronder de brief van de keukenmeid.

Brief van de keukenmeid

Lieve vriendin,

Sorry dat ik nog niet eerder geschreven heb, de eerste weken werk hier op Slot Zuylen waren druk en ik moest erg wennen. Ook vanochtend ging mijn wekker weer vroeg. Ik moet namelijk wakker zijn vóór de familie opstaat. Ik kleed me snel aan en haast me naar de keuken om te helpen met het voorbereiden van het ontbijt. Dan is het toch wel handig dat ik op het kasteel woon! Hoewel mijn kamertje niet zo groot is, in vergelijking met de prachtige zalen die er in dit kasteel zijn.

Ik wil niet klagen hoor, want ik ben heel blij dat ik deze baan heb en zo geld kan verdienen. Maar soms, als ik even niet hoef te werken, dan kijk ik naar Belle, de jonge vrouw die hier woont. Ze is 14 jaar, ik ben maar een paar jaar ouder. Soms kijk ik naar haar en vergelijk ik mezelf. Wat een ander leven leidt zij! Zij hoeft niet te werken en mag in plaats daarvan dingen leren! Muziek maken, boeken lezen, brieven schrijven…Ze volgt zelfs wat lessen aan de universiteit! Ze schrijft zo veel brieven dat de bode soms wel 3 keer per dag de post weg moet brengen. Oh, het kunnen lezen van zulke boeken en het uitwisselen van je ideeën met gelijkgestemden moet geweldig zijn. Daar kan zo’n simpel meisje als ik alleen maar van dromen. Jezelf ontwikkelen, wat een vrijheid moet dat zijn. Mijn lot is eigenlijk al bepaald. Ik blijf werken tot ik iemand vind om mee te trouwen en daarna is het tijd om kinderen op te voeden.

Toch zijn er ook wel dingen waar ik niet zo jaloers op ben. Belle moet elke dag van die moeilijke jurken aan, waar je niet in kunt spelen, terwijl ze graag naar buiten gaat! En al die regels waar ze zich aan moet houden in het huis, netjes zitten, netjes eten, netjes praten. Dan ben ik blij dat ik gewoon heb mogen rondrennen en vies worden als kind.

Oh de bel gaat, ik moet weer snel aan het werk. Over een paar weken heb ik een weekend vrij, dan kom ik eens naar huis. Tot snel!

Hoe vrij voelt het dienstmeisje van Belle zich? Op welke manieren voelt zij zich vrij of juist niet vrij?

Vrijheid te koop?

Omdat Belle rijk en van adel was, had ze op een bepaalde manier veel vrijheid voor een vrouw in haar tijd. Zeker in vergelijking tot mensen met minder geld of status. Belle mocht bijvoorbeeld lessen volgen, leerde schrijven in het Frans en kon in haar brieven zichzelf uiten. Is vrijheid te koop? En voor welke prijs?

Veel van de rijke families in Nederland hadden hun geld verdiend met handel in en de uitbuiting van tot slaaf gemaakten. De familie van Belle bezat geen plantages, maar indirect kwam een derde van hun rijkdom uit slavernij. Belles luxe leven en vrijheid was dus deels mogelijk dankzij dit geld.

Het verhaal van Kwasiba

Kwasiba

Kwasiba was een tot slaaf gemaakt meisje die in de kolonie Demerara (vlak naast Suriname) leefde. Haar familie moest hard werken op de plantages. Op een dag wordt Kwasiba verkocht om ook op een plantage te werken.

Als je tijd over hebt kun je haar verhaal luisteren in de NPO-podcast: En ze noemde me… Dientje!

Het is best bijzonder dat we het verhaal van Kwasiba nu kennen. Van veel mensen die tot slaaf gemaakt zijn weten we heel weinig, vaak niet eens hun naam, omdat hun verhalen niet werden opgeschreven.

Wat vind je van het verhaal van Kwasiba?
Denk je nu anders over de vrijheid van Belle, nu je meer weet over waar haar rijkdom vandaan kwam?

Hoe vrij zijn we nu?

Sinds de tijd van Belle is er gelukkig al veel veranderd en voelen veel meer mensen zich vrij. Vrij om hun eigen keuzes te maken of vrij om te zijn wie ze willen zijn. Maar hoe vrij je je voelt is niet voor iedereen gelijk.

Hoe zit dat nu? Zijn er nu nog steeds mensen die zich niet vrij voelen om hun eigen keuzes te maken of om zichzelf te zijn?

Er zijn nog steeds mensen die zich, om verschillende redenen, niet vrij voelen. In Nederland maar ook in de rest van de wereld. Bijvoorbeeld mensen die vanwege hun geloof, geaardheid, afkomst of uiterlijk zich niet vrij voelen om helemaal zichzelf te zijn. Of die bijvoorbeeld vanwege armoede niet dezelfde mogelijkheden hebben als andere mensen.

Het verhaal van Mohammed

Het verhaal van Mohammed

Mohammed is 13 en woont in Bangladesh. Hij werkt zes dagen per week in een sweatshop. Een sweatshop is een plek waar mensen onder zware omstandigheden moeten werken. Het is er vaak ongezond en onveilig om te werken, met weinig licht en frisse lucht. En de lonen zijn heel laag. Ook werken er vaak kinderen, zoals Mohammed. Hij zou liever naar school gaan, maar zij ouders verdienen niet genoeg geld, dus moet hij ook werken.

Bekijk het filmpje:

Je cookie instellingen blokkeren deze content.
Pas je instellingen aan om de content alsnog in te laden.

Betekent vrijheid voor iedereen hetzelfde, denk je?

Spreek je uit

Vrijheid betekent ook dat je je mening mag uiten. Belle kon in haar boeken en brieven zeggen wat ze ergens van vond en opkomen voor de rechten van vrouwen. Maar er zijn nog meer manieren om je uit te spreken of je mening te laten horen.

Bekijk de foto’s. Hoe spreken mensen zich nu uit?

Greta Thunberg spreekt zich uit voor het klimaat
Protestmars voor de vrede
Protestmars tegen racisme

Hoog in het vaandel

In Nederland hebben we vrijheid van meningsuiting en mag je die mening laten horen, bijvoorbeeld door te demonstreren. Tegenwoordig nemen mensen vaak een kartonnen bord of spandoeken mee naar een demonstratie. Vroeger waren dit vaandels, een soort bijzondere vlag.

'iets hoog in het vaandel hebben staan'

Ken je de uitdrukking: ‘Iets hoog in het vaandel hebben staan’? Dit is een uitdrukking waarmee we bedoelen dat we iets heel belangrijk vinden. Iets wat hoog op jouw vlag staat is goed te zien voor anderen.

Wat heb jij hoog in het vaandel staan? Maak zelf een protest-vaandel en spreek je uit.

Stap 1: kies je doel

Waar wil jij graag je mening over laten horen? Wat vind jij belangrijk? Het kan iets groots zijn, bijvoorbeeld iets wat speelt in de wereld. Of juist kleiner, iets dat voor jou persoonlijk belangrijk is of bijvoorbeeld voor de klas.

Je kunt voor of tegen iets protesteren. Voor vrijheid, gelijkheid of mensenrechten, bijvoorbeeld. Of tegen kinderarbeid, klimaatverandering of pesten.
Stap 2: kies je tekst
Bedenk welke boodschap jij op je vaandel wil zetten.

Tips:
- Hou het kort! Zo is je tekst extra krachtig.
- Soms helpt het als je tekst rijmt of als er een woordgrap in zit, zo blijft je boodschap nog beter hangen. (bijvoorbeeld: Wees een maat, voor het klimaat. Of: Ik verdien een aarde als bejaarde)
- Schrijf groot en leesbaar. Zo is de tekst goed leesbaar als jij je bord omhoog houdt.
Stap 3: versier je vaandel

Door stroken gekleurd papier aan de zijkant of onderkant te plakken kun je jouw vaandel versieren en je boodschap kracht bijzetten.

Je kunt ook een tekening bij je tekst maken, maar hou het simpel!
Stap 4: laat het zien!

Als iedereen klaar is, kun je een groepsfoto maken van de klas waar iedereen zijn vaandel laat zien!

Wees respectvol naar elkaar. Misschien ben je het niet met iedereen eens, maar ook dat is vrijheid.