Landschap Erfgoed Utrect

Geef me de Vrijheid

60 minuten

Groep 8

  • Lesdoelen

    De leerlingen maken kennis met Slot Zuylen ter voorbereiding op het bezoek aan het kasteel.

    De leerlingen leren over Belle van Zuylen en haar moderne gedachtegoed.

    De leerlingen reflecteren op wat het betekent om je eigen keuzes te mogen maken.

    De leerlingen onderzoeken op welke manieren je je kunt uitspreken.

  • Kerndoelen (SLO)

    Kerndoel 53
    De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die aan de hand van voorbeelden verbinden met de wereldgeschiedenis.

    Kerndoel 54
    De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken om er gevoelens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.

    Kerndoel 55
    De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.

    Kerndoel 56
    De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.

     

     

  • Weet iemand wie de vrouw op dit schilderij is?

Belle van Zuylen

De vrouw op dit schilderij is Belle van Zuylen. Eigenlijk heette ze Isabella Agneta Elisabeth van Tuyll van Serooskerken. Belle werd geboren in 1740 in een rijk adellijk gezin en woonde op Slot Zuylen. In de volgende les gaan jullie daar op bezoek.

  • Wie is er al eens op Slot Zuylen geweest?
  • Lijkt het jou leuk om op een kasteel te wonen? Waarom wel/niet?

Wonen in stijl

Landhuizen en kastelen werden vaak zo gebouwd en ingericht dat de bewoners konden laten zien hoe rijk en belangrijk ze waren. Gasten werden ontvangen in de meest luxe ruimtes, zoals een grote hal vol marmer en mooi ingerichte kamers. De keuken en de kamers van het personeel waren kleiner en minder luxe.

 

De Gobelinzaal in Slot Zuylen
  • Bekijk de kamer op de foto. Op welke manieren zou deze ruimte indruk op gasten kunnen maken?

    Kijk bijvoorbeeld naar:

    • hoogte en grootte van de ruimte
    • dure spullen en materialen
    • grote spiegels
    • grote ramen en veel licht
    • kroonluchters
    • wandkleden

     

  • Wat denk je? Zou je als kind fijn kunnen spelen in zulke kamers?

Etiquette

Het klinkt misschien cool, van adel zijn en wonen op een kasteel, maar er horen ook heel veel regels bij. Geen regels zoals in de wet, maar ongeschreven regels en verwachtingen over hoe je je hoort te gedragen. Dit noemen we ook wel de etiquette.

Zo probeerde de adel te laten zien dat zij anders of ‘beter’ waren dan mensen die niet van adel waren.

  • Bespreek samen: aan welke regels zou iemand van adel zich zoal moeten houden?

    Het leven op het kasteel draaide om regels. Er waren regels over hoe je je moet gedragen (wat gepast is) en over wat je wel of niet mag doen:

    • Van mensen van adel werd vaak verwacht dat ze zich netjes gedroegen, zoals netjes praten en eten. De bewoners van Slot Zuylen moesten ook op vaste tijden eten.
    • Welke kleding je mag dragen
    • Wat je mag leren, welk werk je mag doen en welke hobby’s je mag hebben
    • Met wie je om mag gaan
    • Met wie je mag trouwen. Van mensen van adel werd vaak verwacht dat ze zouden trouwen met iemand die ook van adel was.
  • Wat denk je? Zouden er verschillende regels zijn geweest voor mannen en vrouwen?

    In de tijd van Belle werden mannen en vrouwen niet als gelijkwaardig gezien. Vrouwen mochten vaak niet dezelfde dingen als mannen, zoals naar school gaan en zich bemoeien met de politiek. Ze moesten vooral gehoorzaam zijn en zich richten op het huishouden en het opvoeden van hun kinderen.

    Vrouwen van adel mochten vaak wel een taal leren of een muziekinstrument bespelen.

  • Wat vind je ervan dat de regels voor vrouwen zo anders waren dan voor mannen?
Belle's schrijfkamer

Moderne ideeën

Belle van Zuylen is nu nog steeds heel bekend, omdat ze voor haar tijd hele moderne ideeën had. Zij was het vaak niet eens met hoe er in haar tijd werd gedacht over dingen.

Zo had ze kritiek op de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen en de regels die golden voor iemand van adel. Ze wilde bijvoorbeeld zelf kiezen met wie ze zou trouwen.

Vrij om te leren

Omdat ze van adel was mocht Belle wel leren, maar kreeg ze thuis les. Ze mocht niet dezelfde dingen leren als haar broers, die op de universiteit les kregen in wiskunde en natuurkunde. Toch kreeg Belle het voor elkaar om een aantal lessen op de universiteit te mogen volgen!

Ook haar hobby’s en interesses werden vaak als niet gepast gezien voor vrouwen van adel, zoals tuinieren en politiek. Maar ze hield vooral van schrijven. Zo heeft ze veel brieven, boeken en zelfs muziekstukken geschreven!

 

Vrij om te kiezen?

Je staat er misschien niet altijd bij stil, maar de hele dag door maak je keuzes. Kleine keuzes, zoals welke kleren je aan doet of met wie je na school gaat afspreken. Of grote keuzes, zoals wat je later wilt worden of met wie je bijvoorbeeld zou willen trouwen.

 

 

  • Bespreek samen: Hoe vrij ben jij om je eigen keuzes te maken?

    Bijvoorbeeld:

    • Welke kleren je aan doet vandaag
    • Wat je vanavond gaat eten
    • Met wie je na school gaat afspreken
    • Welke hobby’s je hebt
    • Wat je later wilt worden
  • Hoe was dat anders voor Belle?
Le Noble, door Belle van Zuylen

Kritiek op de adel

Schrijven was voor Belle een manier om zich uit te kunnen spreken. Vaak schreef ze in het Frans, de taal die toen populair was bij mensen van adel. In haar brieven gaf ze haar mening over politiek en de maatschappij en kon zo met anderen hierover uitwisselen.

Op haar 20ste schreef Belle het boek Le Noble (De Edelman), waarin ze het gedrag van adellijke mensen en de strikte etiquette belachelijk maakte. Dit was bijzonder, want ze was natuurlijk zelf van adel!

 

  • Waarom denk je dat Belle de adel belachelijk maakte in haar boek? Waar zou ze het niet mee eens zijn geweest, denk je?
  • Belle schreef het boek anoniem. Dat betekent dat de naam van de schrijver niet op het boek staat.  Waarom zou ze dat gedaan hebben, denk je?

    In het boek heeft Belle kritiek op het gedrag van adellijke mensen en maakt ze hen belachelijk. Daar konden mensen natuurlijk boos om worden.

    Om toch vrij te kunnen zeggen wat je wilt, kun je dit anoniem doen (zonder naam) of met een pseudoniem (een verzonnen naam).

     

  • Wist je dat...?

    Sommige mensen vonden Belle’s boek “gevaarlijk.” Omdat ze van adel was (en daardoor bekend), zou haar boek veel mensen kunnen bereiken.

    Toen haar vader erachter kwam dat Belle het boek geschreven had, heeft hij alle exemplaren gekocht en laten verbranden. Gelukkig zijn er nu toch nog drie boeken bewaard gebleven.

Detail wandtapijt Draden van Ons Nederlandse Slavernijverleden, ontwerp: Munir de Vries.

Kritiek op Belle

Veel mensen zien Belle van Zuylen nu als voorvechtster voor gelijkheid en rechten voor vrouwen, maar er is ook kritiek op haar. Veel mensen van adel hadden hun geld verdiend met handel in tot slaaf gemaakte mensen en producten uit gekoloniseerde landen.

Zo was Belles positie en het luxe leven op Slot Zuylen mogelijk dankzij dit geld. Er zijn mensen die het oneerlijk vinden dat Belle wel opkwam voor de rechten van vrouwen, maar niet voor andere onderdrukte groepen, zoals mensen van kleur.

  • Bespreek samen: Ben je anders gaan denken over Belle nu je dit weet? Vind je dat ze nog een voorbeeld voor mensen zou mogen zijn?

Spreek je uit!

Belle kon in haar boeken en brieven zeggen wat ze ergens van vond. En nu? Hoe spreken mensen zich nu uit?

  • Zijn er tegenwoordig mensen die, zoals Belle, opkomen voor gelijkheid en vrijheid? Hoe doen zij dat?
  • Bekijk onderstaande foto's. Hoe spreken de mensen op de foto's zich uit?

  • Klimaatactiviste Greta Thunberg spreekt voor politici.

  • Een regenboogvlag met peace-teken

  • Protesteren met borden en luidsprekers

  • Kunnen jullie nog andere manieren bedenken om je mening te laten horen?

    Denk bijvoorbeeld aan:

    • Schrijf een brief aan de burgemeester/de overheid.
    • Ga protesteren/naar een demonstratie.
    • Post iets op social media
    • Maak een poster en plak deze op je raam
    • Schrijf een protestlied
    • Maak een kunstwerk op straat
    • Via je kleding (bijvoorbeeld de OneLove armbanden bij voetballers of het peace-teken op kleding.)
    • Hang een regenboogvlag op

Extra opdracht: Stel dat…

…Belle in onze tijd zou leven?

  • Hoe zou haar dag er dan bijvoorbeeld uitzien?
  • Welke kleren zou ze dragen?
  • Hoe ziet haar kamer er uit?
  • Zou jij vrienden met haar willen zijn?
  • Schrijf een brief, kort verhaal of gedicht over hoe het zou zijn als Belle in deze tijd zou leven.

Naar het kasteel!

De volgende les gaan jullie naar Slot Zuylen. Hier krijgen jullie een rondleiding door het kasteel en een workshop.