Oorlog om de hoek - Kunst Centraal

Lesdoelen
- De leerlingen komen meer te weten over Nieuwegein en omgeving in de Tweede Wereldoorlog.
- De leerlingen oefenen in het omgaan met primaire historische bronnen.
Voorbereiding
- Neem van tevoren de les door.
- Onderdeel van de les is het bekijken van een film over de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Die duurt 15 minuten. Als je leerlingen goed in de stof zitten, kun je ervoor kiezen de film over te slaan.

Wie van jullie is thuis iets te weten gekomen over hoe het was tijdens de Tweede Wereldoorlog?

Deel met elkaar een aantal van de verhalen.

Bespreek met elkaar!
- Wie zijn de hoofdpersonen van het verhaal?
- Wat hebben zij gedaan?
- Zouden zij daarvoor moeten worden herdacht? Zo ja, hoe?

Oorlog in beeld

De Tweede Wereldoorlog is de eerste oorlog die goed in beeld is gebracht. Er zijn veel foto’s en filmpjes te vinden uit die tijd, ook uit Nieuwegein en omgeving.

Voordat wij die foto’s gaan bestuderen, is het goed om eerst iets meer te weten te komen over de Tweede Wereldoorlog.

Bekijk onderstaande korte film (14.14).

Foto’s van vroeger

Een foto zegt meer dan 1000 woorden, maar dan moet je wel goed kijken. Vraag jezelf af:

Wat kun je allemaal op de foto zien?
Gebeurt er iets op de foto? Zo ja, wat?
Weet je nog meer van wat er op de foto te zien is, bijvoorbeeld van andere foto’s, films of uit boeken?

Hieronder zie je 3 afbeeldingen over Nieuwegein en omgeving, gemaakt tijdens de Tweede Wereldoorlog. Onder elke afbeelding staan een aantal zinnen die iets met de foto te maken hebben. Kun jij ze op de juiste volgorde zetten?

De Duitse inval

A. De mensen (en dieren) die daar woonden moesten vertrekken. Zij werden met boten naar Vreeswijk gebracht.

B. Op 10 mei 1940 vielen Duitse soldaten Nederland binnen. Het Nederlandse leger hoopte hen tegen te houden door stukken land onder water te zetten.

C. Nadat Nederland zich op 15 mei 1940 had overgegeven aan Duitsland, konden de mensen naar huis terugkeren. Bij terugkeer bleken huizen en winkels geplunderd door Nederlandse soldaten.

D. Hele gebieden rondom de Forten Jutphaas en Vreeswijk werden onder water gezet. Daardoor kwamen delen van Houten, Schalkwijk en Tull en ’t Waal onder water te staan.
En het goede antwoord is...

B, D, A, C

Wie van jullie leest de tekst in de juiste volgorde voor?

De Duitse bezetting

A. Deze soldaten gingen in het dorp wonen, soms gewoon bij mensen thuis.

B. Verder ging het gewone leven door, maar door zaken als avondklok, verduistering, schaarste en het vliegerverbod was het duidelijk dat het niet normaal was.

C. Kort nadat Nederland zich had overgegeven kwamen de eerste Duitse militairen aan in Jutphaas en Vreeswijk.

D. Later werden er ook razzia’s gehouden, waarbij Joden werden opgepakt en weggevoerd naar concentratiekampen.
En het goede antwoord is...

C, A, B, D

Wie van jullie leest de tekst in de juiste volgorde voor?

Evacueren

A. Hierdoor moeten veel mensen vluchten uit hun eigen woonplaats. We noemen deze mensen evacués, een soort vluchtelingen.

B. Na de bevrijding moesten veel evacués wachten op toestemming van hun eigen gemeente of burgermeester om weer terug te komen.

C. Om de geallieerden tegen te houden zetten de Duitsers delen van Nederland onder water.

D. De gemeente verplichtte soms burgers om evacués in huis te nemen. De evacués moesten zich wel aanmelden bij de gemeente en ook laten weten dat ze weer weg gingen.
En het goede antwoord is...

C, A, D, B.

Wie van jullie leest de tekst in de juiste volgorde voor?

Wie worden er niet herdacht?

Er zijn verschillende groepen die op 4 mei worden herdacht.

Er zijn ook groepen die op 4 mei niet worden herdacht, bijvoorbeeld gedode Duitse soldaten, moffenmeiden en kinderen van ‘foute’ ouders.

Gevallen Duitse soldaten

Er bestaat al lange tijd discussie of ook Duitse soldaten herdacht moeten worden op 4 mei. Kunnen zij net als de geallieerde soldaten ook als slachtoffer gezien worden van de Tweede Wereldoorlog?

Bekijk het onderstaande filmpje (1.32).

Moffenmeiden

Meisjes die verliefd waren geworden op een Duitse soldaat en verkering hadden werden moffenmeiden genoemd. Tijdens de bevrijding werden zij uit huis gehaald, geschopt, bespuugd en op straat kaalgeschoren. Er zijn mensen die vinden dat onze premier hiervoor nu nog excuses moet maken.

Bekijk het onderstaande filmpje (2.33)

Wat vind jij? Is het hun eigen schuld dat de moffenmeiden niet worden herdacht?

Kinderen van ‘foute’ ouders

Na de bevrijding werden mensen die met de Duitsers hadden samengewerkt gearresteerd. De kinderen van deze ‘foute’ Nederlanders werden gepest, door klasgenoten, buurtbewoners en soms ook door hun eigen juf of meester. Er bestaat al meer dan 40 jaar een vereniging die opkomt voor kinderen van ‘foute’ ouders.

Bekijk het onderstaande filmpje (3.39).

Wat vind jij? Is het terecht dat de kinderen van 'foute' ouders niet worden herdacht?